Poeh hé, weer een heel dikke gelezen (830 p) maar het ging als vanzelf. Deze keer nam het boek me mee naar Nieuw-Zeeland in het jaar 1866. In het plaatsje Hokitika wordt verwoed naar goud gezocht door mensen uit alle windrichtingen. Op 14 januari dat jaar gebeuren er drie rare en onverklaarbare zaken in het nieuwe stadje. Een groep van twaalf mannen die ieder op hun eigen wijze met de vreemde feiten zijn verbonden, wisselen hun kennis uit om te achterhalen wat er nu echt is gebeurd.
Catton schrijft het verhaal op een betoverende wijze die stukje bij beetje de complexiteit van de samenhang der dingen ontrafelt. Eens te meer wordt mij duidelijk hoe de waarheid er vanuit ieder gezichtspunt anders uit kan zien. Catton won The Man Booker Prize voor het boek, dat ingenieus in elkaar steekt met gebruikmaking van de planetaire standen. En hoe complex en ingenieus het boek ook is, het leest als een trein.
Alessandro Baricco – Zijde
Na Mr Gwynn gelezen te hebben, wilde ik graag meer lezen van Alessandro Baricco. Zijde is een novelle over een Fransman die zijn dorp met zijdefabrieken ieder jaar voorziet van zijderups eieren. Hij reist daarvoor stad en land af, helemaal als er in Europa een ziekte uitbreekt onder de larven, waardoor er bijna geen goede rupsen meer te vinden zijn.
Hij reist daarom naar Japan, een land dat tot die tijd (1865) nog nauwelijks toegankelijk is voor handel met de rest van de wereld. Ik bewonder Baricco voor zijn korte puntige stijl, die desondanks poëtisch is. Heel fijn om te lezen. Toegankelijk.
Marion Bradley – Nevelen van Avalon
In tijden heb ik niet zo van een boek genoten als van dit boek. In de zin dat ik er helemaal in op ging. Ik heb zo’n vier weken gedaan over de 950 bladzijden en in die weken leefde ik in twee parallelle werelden.
Bradley beschrijft in dit boek de Arthur sages vanuit het gezichtspunt van Morgaine, de oudere zus van Arthur uit een eerder huwelijk van zijn moeder. Morgaine heeft bloed van Avalon door haar aderen stromen en krijgt een opleiding tot priesteres van Avalon. In die tijd is het Christendom aan het opkomen in Engeland en raakt spiritualiteit gebaseerd op de natuurgoden steeds meer naar de achtergrond. Avalon, waar het centrum van de natuurgoden ligt, raakt steeds meer uit het zicht door de Nevelen.
Wat mij bijzonder raakte was de omschrijving van de positie van de vrouw en de overtuigingen die samengaan met het Christendom (van die tijd). Het bracht een behoorlijke achterstelling voor vrouwen met zich mee; ineens mochten ze veel niet meer. Naast de beschrijving van deze ingrijpende maatschappelijke ontwikkelingen is het ook een prachtig verhaal over trouw en ontrouw en liefde en haat. Ondanks dat het boek al uit de tachtiger jaren van de vorige eeuw stamt, is het nog steeds actueel.
Robert Harris – De officier
Harris heeft een onweerstaanbaar boek geschreven over een episode in de Europese geschiedenis die nogal ingewikkeld is. Toch slaagt hij erin het toegankelijk te maken en een inkijkje te geven in de machinaties van het 19de eeuwse Franse leger. Als je het leest, denk je, “Niets veranderd!”
Harris benadert de Dreyfusaffaire vanuit het oogpunt van de Franse officier die zijn geweten liet prevaleren hebben boven de angst. Ongekend moedig was hij om tegen iedereen in vast te houden aan de feiten en Dreyfus gerechtigheid te geven (12 jaar later!). Dreyfus werd gearresteerd op verdenking van spionage en daarna werd het bewijs ervoor gefabriceerd en de echte dader uit de wind gehouden.
In andere stukken over dit boek las ik dat er een verband wordt gelegd met rechterlijke dwalingen, maar daarvan vind ik hier geen sprake. Dit waren incompetente partijdige (militaire) rechters, die zich gemakkelijk lieten beïnvloeden door de publieke opinie en (wijdverbreid en openlijk) antisemitisme.
Zeer boeiend en lezenswaardig. Non-fictie en misdaadroman in één.
Alessandro Baricco – Mr Gwyn
Een juweeltje dit boek. Van meet af aan neemt dit soepel geschreven boek me op sleeptouw in het leven van Mr Gwyn, een eigenzinnige kunstenaar. Hij heeft van de ene op de andere dag besloten niet langer boeken te schrijven. Door dit in een artikel in de krant te publiceren zet hij zichzelf klem dat ook echt niet meer te doen. Na de aanvankelijke opluchting merkt hij dat het toch niet klopt om het schrijven te laten.
Geïnspireerd door een portrettententoonstelling besluit hij portretten van mensen te gaan schrijven nadat hij ze onder bijzondere omstandigheden ruim 30 dagen heeft geobserveerd in zijn atelier. Wat volgt is een prachtige beschrijving van waar dat toe leidt. Origineel en mooi geschreven! Aanrader dus.
Donna Tartt – Het puttertje
Tartt heeft weer een vol boek geschreven. Hoofdpersoon Theo wordt slachtoffer van een terroristische aanslag en loopt daarbij zoveel trauma op, dat Tartt daarmee zeker twintig levensjaren voort kan. Theo is een fascinerend kind dat zijn ogen goed open heeft, maar na de aanslag raakt hij in een verdoofde staat. Emoties dringen af en toe door de verdoving heen en overvallen hem dan; een reden om de staat van verdoving oneindig te gaan oprekken. Toch heeft hij voldoende pit in zijn genen om zich niet uit het veld te laten slaan. Boeiend om te lezen en ergens bevredigt het boek toch niet. Ik kan mijn vinger er niet precies op leggen, maar ik denk dat het te maken heeft met de diepgang van de karakters. Dat kan ik natuurlijk toeschrijven aan de constante verdoofde staat van de hoofdpersoon, waardoor we door die verdoving heen moeten om de ander echt te zien. Maar dat is het niet alleen. Tartt laat hier wat subtiels liggen die het onderscheid maakt tussen een toproman en een goede roman. Zeker lezenswaardig, dat wel.
Göran Rosenberg – Kort oponthoud op weg naar Auschwitz
De Zweedse journalist Rosenberg beschrijft in dit boek zijn vaders geschiedenis. Göran is twaalf jaar als zijn vader zelfmoord pleegt en door dit onderzoek te doen en een boek erover te schrijven, probeert hij te begrijpen wat er in zijn vader om is gegaan.
Het levenspad van zijn vader leidt van het ghetto in Lodz naar Auschwitz, naar werkkampen en uiteindelijk na de bevrijding naar Zweden. Een heftig verhaal. Maar het meest aan mijn hart gingen de delen over de zoektocht naar een nieuw ‘normaal’ bestaan in Zweden na de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog.
Wat zijn vader meemaakte toen hij probeerde een schadevergoeding van de Duitsers te krijgen is zo heftig. En Rosenberg beschrijft dat alles feitelijk en dat maakt het misschien nog wel impactvoller. Zeer lezenswaardig.
Viktor E. Frankl – De zin van het bestaan
De grondlegger van de logotherapie getuigt in dit boek van zijn ervaringen in concentratiekampen. Omdat hij al een manuscript op zak had, wat hem overigens bij aankomst in Auschwitz werd afgenomen, probeert hij psychologische lessen te trekken uit zijn kampervaringen. Wat maakt dat mensen het volhielden om zo vernederd te worden en zo’n onmenselijke behandeling te krijgen? Wat kun je daaruit aan lessen voor het leven trekken. In het tweede deel van het boek, zet hij zijn logotherapie uiteen.
Zijn belangrijkste conclusie is dat zolang leven betekenis voor iemand heeft, hij kan voortgaan. En die betekenis krijgt het leven voor de juiste daden en juiste gedragslijn. “Leven betekent feitelijk verantwoording nemen om de juiste oplossingen te vinden voor onze levensproblemen en om de taken te vervullen waarvoor het leven ieder mens voortdurend stelt.” Het is de confrontatie met het bestaan. De zin van het leven ontdek je volgens Frankl door daden, door het ervaren of ondergaan van iets waardevols (liefde, cultuur, natuur) of door lijden. Steeds opnieuw kiezen wat je doet/niet doet: vrijheid in die keuze en verantwoordelijkheid nemen. Ik vind het een mooie boodschap die me inspireert.
Levie de Lange – Het verhaal van mijn leven
Het aangrijpende verhaal van Levie de Lange is in de jaren 60 opgetekend door Jaap Stigter. Tijdens het lezen hoor ik Levie de Lange praten, het is een ooggetuigenverslag. De Lange heeft een buitengewoon geheugen en vertelt gedetailleerd over het leven in Amsterdam van zijn joodse gezin met 15 (!) kinderen in Amsterdam-Centrum en later Amsterdam-Noord. Grote armoede en tegelijkertijd geluk, een ware levenskunstenaar is aan het woord.
Dan slaat in 1942 het noodlot toe en worden zijn vrouw en kinderen (behalve zijn oudste zoon) afgevoerd en vermoord in Auschwitz. Omdat hij zelf een jonge krachtige man is, stellen de nazi’s hem daar te werk in een kolenmijn onder erbarmelijke omstandigheden waarbij het niet de bedoeling was dat de mannen zouden overleven maar alleen het laatste beetje werkkracht uit hen te persen.
Het is bijzonder te lezen hoe hij overeind kon blijven, waar hij kracht vandaan haalde om te leven, hoe hij zijn waardigheid behield. Het was zijn hoop om weer herenigd te worden met zijn oudste zoon als de oorlog voorbij zou zijn en om te zien hoe het de Duitsers zou vergaan na de oorlog. Zo’n doel te hebben is noodzakelijk om te overleven.
Simon Winder – Germania
Omdat ik het leven in Duitsland ga proeven het komende jaar, ben ik op aanraden van mijn boekverkopers dit boek van de Engelsman Winder gaan lezen. In Germania beschrijft hij de historie van dit deel van Europa van de tijd van duistere wouden en mysteries tot aan het jaar 1933, toen Hitler aan de macht kwam en het land een duistere periode inging.
Het was heel interessant om te lezen nadat ik aan Winders stijl gewend was geraakt. Hij schrijft soms met veel overdrijving (misschien een soort humor die ik vanaf de bladzijde niet snap) en dat is niet altijd even toegankelijk.
Meest opvallend vond ik de ontdekking dat Duitsland eigenlijk veel langer een conglomeraat van allerlei ministaatjes is geweest dan één samenhangend land. De naam “Bundesrepublik” begrijp ik nu beter, want wat een ratjetoe aan landen, vrijheerschappen, hertogdommen, vrijsteden, koninkrijken, prinsdommen, keizerrijken, graafschappen, kloostergemeenschappen, bisschoppelijke gebieden et cetera was het ooit. Dat Duitsland nu een stabiele eenheid is, is eigenlijk een groot wonder na deze eeuwenlange geschiedenis van kleine rijkjes. (Ik zag ooit een video waarin de interne Europese grenzen van de afgelopen 100 jaar aanschouwelijk waren gemaakt en toen viel me de kleurrijkheid van Duitsland sinds 1500 al op.)
De complexiteit van de geschiedenis maakt het wel lastig om allemaal te onthouden en toe te passen bij bijvoorbeeld een bezoek aan Heidelberg. Toen ik thuiskwam begreep ik na het opzoeken dat Heidelberg in 1693 door de Fransen met de grond gelijk was gemaakt en waarom dat ook alweer was. Misschien moet ik het boek maar gewoon meeslepen op alle excursies het komend jaar.